30 năm lăn lộn trên thương trường là những ngày dài khởi nghiệp của ông Đoàn Nguyên Đức (Bầu Đức). Ông Đức khởi nghiệp với nghề gỗ, đi qua thủy điện, khoáng sản, bất động sản, hiện tại ông tập trung vào nông nghiệp và kinh qua đủ loại giống cây trồng cho tới vật nuôi. Thành công lớn nhất trong cuộc đời của ông đến nay có lẽ chính là bóng đá.  

KHỞI NGHIỆP VỚI NGHỀ MỘC SAU 3 LẦN TRƯỢT ĐẠI HỌC
Sau khi tốt nghiệp lớn 12 ở năm 1982, Bầu Đức đã ‘khăn gói quả mướp’ vào TP. HCM để thi Đại học. Tuy nhiên, không hiểu vì sao, ông thi 3 lần đều không đậu nên quay trở lại Gia Lai để làm lao động chân tay, tiếp tục phụ giúp gia đình nuôi em út.
"Sau những cú sốc, đau và thừa nhận mình dốt, tôi đã ngửa mặt lên trời và tự nói với bản thân rằng ngã ở đâu tôi sẽ đứng lên ở đó. Con đường học vấn không mỉm cười với mình thì nên chọn con đường khác. Mọi con sông đều dẫn ra biển lớn, mọi con đường đều chia ra những lối rẽ riêng", Bầu Đức hồi tưởng.
Sau một thời gian làm thuê ở Gia Lai, Bầu Đức tích góp được một khoản tiền đủ để ông mở một phân xưởng nhỏ chuyên đóng bàn ghế cho học sinh tại quê nhà. Đó là vào năm 1990, ông tự tay cưa, bào đục đẽo để làm ra sản phẩm đầu tiên là chiếc bàn cho học sinh.
Trong khoảng năm 1991, tình cờ Bầu Đức gặp một chuyên gia người Đài Loan đi tìm hiểu thị trường đầu tư kinh doanh mặt hàng gỗ ở Gia Lai và người đó muốn hợp tác đầu tư liên doanh. Phía Đài Loan sẽ cung cấp máy móc, thiết bị và hướng dẫn kỹ thuật, còn bầu Đức chịu trách nhiệm làm ra sản phẩm gỗ, quản lý lao động sản xuất. Năm 1992, xí nghiệp tư doanh Hoàng Anh Pleiku ra đời với hoạt động kinh doanh chế biến xuất khẩu các sản phẩm từ gỗ.
Sau bốn năm hợp tác làm ăn với Đài Loan, Bầu Đức đã trả lại hết nợ và toàn quyền quản lý khối tài sản máy móc thiết bị nhà máy. Trên nền tảng đó, Bầu Đức mở rộng thị trường tiêu thụ thông qua việc tham gia các hội chợ trưng bày, giới thiệu sản phẩm ở nước ngoài.
Thừa thắng xông lên, bắt đầu từ năm 2000, từ lĩnh vực chế biến gỗ và sản phẩm gỗ nội thất, Hoàng Anh Gia Lai bắt đầu mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh sang các lĩnh vực khác như đá granit, chế biến mủ cao su, sản xuất bao bì, đầu tư kinh doanh khách sạn – khu du lịch, bất động sản. Ngoài ra, doanh nghiệp của ông còn chính thức đổi tên thành Công ty CP Hoàng Anh Gia Lai.
ÔNG BẦU BÓNG ĐÁ CÓ TÂM
Trong 2 thập kỷ 2000 và cả sau này, cái tên Bầu Đức được đông đảo người Việt Nam biết đến phần lớn nhờ bởi những thành tựu đáng tự hào của ông trong lĩnh vực bóng đá. Không ngoa khi nói rằng bầu Đức đóng góp công lớn vào sự phát triển của bóng đá Việt Nam. Nếu xem đầu tư bóng đá là lĩnh vực khởi nghiệp thì bầu Đức đã có một startup cực kỳ thành công.
Năm 2001, bầu Đức quyết định đầu tư cho bóng đá với ý định xây dựng một "thương hiệu" Gia Lai trong tầm nhìn quốc tế. Năm 2007, câu lạc bộ bóng đá Arsenal trở thành đối tác chiến lược của Hoàng Anh Gia Lai trong việc thành lập Học viện bóng đá HAGL – Arsenal JMG. 
Theo đó, các học viên được đào tạo tại đây trong 7 năm, không phải đóng bất kỳ khoản chi phí nào. Nếu trúng tuyển, học viên sẽ được Học viện lo toàn bộ chi phí ăn, học văn hoá, tiếng Anh và tiếng Pháp. Chế độ sinh hoạt, ăn uống của các học viên ở đây với chi phí khoảng 400 triệu đồng/em/năm.
10 năm sau, từ 30/6/2017, toàn bộ hợp tác giữa CLB Arsenal và CLB Hoàng Anh Gia Lai chấm dứt. HAGL cũng sẽ chỉ còn duy trì hợp tác với JMG. Vì thế, tên gọi Học viện HAGL – Arsenal JMG cũng sẽ đổi tên thành Học viện HAGL – JMG.
Thập niên 2000, Bầu Đức đã tạo nên sức bật cho V-League và đặt nền móng cho bóng đá Việt Nam. Thập niên 2010, ông không chỉ lo cho bóng đá Gia Lai hay V-League mà cho cả nền bóng đá Việt Nam. Từ tiền đề của 10 năm đầu tiên, bầu Đức giúp cả nền bóng đá Việt Nam hồi sinh với lứa Công Phượng được trình làng vào cuối năm 2013. Sân chơi V-League từ cảnh chợ chiều với những khán đài trống vắng đã được lấp đầy nhờ hiệu ứng mang tên U19 HAGL. Lứa Công Phượng đi đến đâu thì các sân vận động gần như phải lo cảnh bị "vỡ" vì rất nhiều người yêu mến.
Bóng đá Việt Nam thực sự thành công vang dội với hàng loạt dấu ấn tại các giải đấu khu vực: Á quân U23 châu Á 2018, bán kết ASIAD 18, tứ kết ASIAN Cup 2019, vô địch AFF Cup 2018 và giành HCV SEA Games 30. Trong đó, tất nhiên phải kể đến công lao của những tài năng xuất thân từ lò HAGL – JMG như Công Phượng, Tuấn Anh, Hồng Duy, Văn Toàn, Xuân Trường. Ông cũng góp phần thay đổi diện mạo của nền bóng đá Việt Nam, giúp môn thể thao này trở nên chuyên nghiệp và đáng xem hơn, giúp các cầu thủ có thể sống được và trở nên giàu có với nghề đá bóng.
NHỮNG BÀI HỌC TỪ NHỮNG THẤT BẠI
Đầu thập niên 2010, Hoàng Anh Gia Lai bắt đầu tập trung vào nông nghiệp hơn. Nhận thấy, giá cao su trên thị trường thế giới liên tục tăng, trong năm 2011 có lúc còn lên đến 6.000 USD/tấn, được gọi là ‘vàng trắng’ của thế giới; thế là Bầu Đức quyết định tất tay với cây công nghiệp này, khi tiến hành trồng cao su với quy mô lớn quanh khu vực ngã 3 Đông Dương – tức trồng cả ở Việt Nam – Lào – Campuchia. Cùng với cây cao su, HAGL còn trồng nhiều cây công nghiệp khác, như cọ dầu, mía, bắp quy mô mỗi cây trồng lên đến hàng nghìn hecta.
Tuy nhiên, mọi chuyện bắt đầu trở nên tồi tệ với Bầu Đức và Hoàng Anh Gia Lai, do sau khi lập đỉnh vào năm 2011, giá cao su bắt đầu lao dốc; cộng thêm thị trường bất động sản bắt đầu rơi vào chu kỳ khủng hoảng mới.
Trong những năm tiếp theo, Hoàng Anh Gia Lai tiếp tục thu hẹp sản xuất hoặc bán các mảng sản xuất mà họ cho rằng đã không còn tạo nhiều lợi nhuận như thủy điện, mía đường, dự án bất động sản… Để gỡ rối, Tập đoàn này chuyển sang trồng cây nông nghiệp ngắn ngày như rau củ quả và bò thịt để cải thiện tính thanh khoản.
Năm 2017, Bầu Đức quyết định tập trung vào sản xuất trái cây với tham vọng đưa thương hiệu trái cây của Hoàng Anh Gia Lai vươn ra tầm thế giới.  Sau một thời gian mạnh dạn chuyển hướng sang trồng cây ăn trái và thu về tín hiệu khả quan, song HAGL vẫn gặp khó khăn về thanh khoản, giá cổ phiếu giảm sâu, đối diện với nguy cơ bị bán giải chấp để trả nợ cho các khoản vay đến hạn. Để không mất đi công ty hay khiến những nỗ lực và tâm huyết của mình ‘đổ sông đổ biển’, Bầu Đức đã đến cầu cứu đồng sự Trần Bá Dương – Chủ tịch Tập đoàn THACO.
Sau 2 năm ‘giải cứu’ mà THACO vẫn chưa thể gỡ hết rối cho HAGL và HAGL Agrico, đầu năm 2021, Bầu Đức đã bán HAGL Agrico – tức mảng nông nghiệp cho THACO. Trong tương lai, ngoài những lĩnh vực hiện tại, HAGL vẫn kiên định với con đường ‘kiếm tiền từ nông nghiệp’, nên họ sẽ theo THACO và HAGL Agrico tiếp tục chung thủy với cây ăn trái.
Theo đó, Bầu Đức đã thất bại khi khởi nghiệp với cây công nghiệp – tiêu biểu là cao su, nhưng phần nào đó đã thành công với cây ăn trái. Di sản mà ông để lại cho HAGL Agrico không phải ai cũng làm được: vùng trồng rộng 80.000ha trải dài 3 nước Việt Nam – Lào – Campuchia.

Anh Trung - Theo Cafebiz

>> Xem thêm: